ps

ps (process status) – wyświetla listę bieżących procesów wraz z atrybutami (PID, PPID, użytkownik, CPU/RAM, stan, komenda itd.).
Zastosowania: szybka diagnostyka, wyszukiwanie procesów według użytkownika/TTY, analiza zużycia zasobów, wyciąganie metadanych do skryptów.
Dostępne w większości dystrybucji Linux (pakiet procps‑ng), a także w systemach BSD/macOS (składnia ma różnice) i na Uniksach POSIX.

Składnia

# GNU / procps‑ng (zalecane w skryptach)
ps [OPCJE‑UNIX]            # np. ps -e -o pid,cmd --sort=-%cpu

# Składnia BSD (bez myślnika) – wygodna interaktywnie, mniej przenośna
ps [OPCJE‑BSD]             # np. ps aux, ps axu --forest

Dwa style opcji:
- UNIX/POSIX (z myślnikiem) – -e, -o, -p, -u user.
- BSD (bez myślnika) – a, x, u, aux.
Do skryptów preferuj jawne kolumny -o i sortowanie --sort.

Parametry

Parametr	Opis
`-e` / `-A`	Wszystkie procesy (ang. every).
`a` (BSD)	Procesy z TTY (nie tylko bieżącego użytkownika).
`x` (BSD)	Uwzględnij procesy bez TTY (daemony). Często używane z `a` → `ax`.
`u`	DWA znaczenia: w trybie BSD = format „user‑oriented”; w trybie UNIX `-u <USER>` = filtr po efektywnym UID.
`-U <USER>`	Filtr po rzeczywistym UID.
`-p <PID[,..]>`	Filtr po PID (lista lub zakresy).
`-t <TTY[,..]>`	Filtr po TTY (np. `pts/0`, `tty1`).
`-C <nazwa[,..]>`	Filtr po nazwie polecenia (bez ścieżki/argumentów).
`-o <kol1[,kol2...]>`	Wybór kolumn/aliasów pól (np. `pid,ppid,stat,%cpu,%mem,etime,cmd`). Użyj `=` aby nadać nagłówek: `-o pid=PID`.
`--sort <klucze>`	Sortuj po polach (np. `pid`, `ppid`, `%cpu`, `%mem`, `etime`, `rss`, `vsz`). Użyj `-` dla malejąco: `--sort=-%cpu`.
`-f` (UNIX)	Format „full” z dodatkowymi kolumnami (PID, PPID, C, STIME, TTY, TIME, CMD).
`--forest`	Drzewko ASCII zależności (ppid→pid) w kolumnie komendy.
`-L`	Pokaż wątki (LWP/TID). Często łączone z `-p PID` i `-o pid,tid,stat,comm`.
`-l` / `l`	Format „long” (zawiera m.in. PRI, NI, ADDR, SZ, WCHAN – zależnie od systemu).
`-H`	Wyświetl procesy z wątkami (hierarchicznie).
`w` / `-w`	Szerokie wyjście (powtórz `w` by całkiem znieść ograniczenie szerokości).
`-O <kol>`	Jak `-o`, ale dodaje kolumnę do domyślnych.
`--no-headers`	Bez nagłówków (przydatne do parsowania).

Przydatne pola -o (wybór): pid, ppid, pgid, sid, tty, uid, user, %cpu, %mem, rss, vsz, psr, pri, ni, stat, start, stime, time, etime, comm, args/cmd, tid (z -L).

Kod stanu STAT (skrót): R – running, S – sleeping, D – uninterruptible sleep (I/O), T – stopped/traced, Z – zombie, I – idle (kernel). Dodatki: + (na pierwszym planie), l (multithread), < (wysoki priorytet), N (niski), s (session leader), L (stronicowanie). Dokładny zestaw zależy od systemu.

Przykłady użycia

# 1) Klasyczny przegląd wszystkich procesów (BSD‑like)
ps aux | less -S
# Efekt: pełna lista (także bez TTY); przewijanie poziome w less.

# 2) Przenośne: jawne kolumny i CPU‑top
ps -e -o pid,user,%cpu,%mem,etime,cmd --sort=-%cpu | head -n 15
# Efekt: top‑N najbardziej obciążających procesów.

# 3) Tylko procesy użytkownika www-data z wybranymi polami
ps -u www-data -o pid,ppid,%cpu,%mem,stat,cmd --sort=-%cpu
# Efekt: procesy efektywnego użytkownika www-data.

# 4) Wątki procesu (LWP/TID) i ich stan
ps -L -p 1234 -o pid,tid,psr,stat,pri,ni,comm
# Efekt: lista wątków procesu 1234 z CPU (psr) i priorytetem.

# 5) Drzewko zależności (rodzic→dziecko) z czytelnymi kolumnami
ps -eo ppid,pid,stat,cmd --sort=ppid,pid --forest | less
# Efekt: hierarchia procesów z „gałązkami”.

# 6) Dane gotowe do parsowania (bez nagłówków i z własnymi nazwami)
ps -e -o pid=PID,ppid=PPID,%cpu=CPU,%mem=MEM,comm=CMD --no-headers
# Efekt: stabilne CSV‑like do dalszej obróbki (awk, csvtool).

# 7) Znajdź procesy o konkretnej nazwie polecenia
ps -C nginx -o pid,ppid,user,stat,etimes,cmd
# Efekt: tylko procesy, których COMMs to dokładnie „nginx”.

Uwagi

BSD vs UNIX: ps aux (BSD) ≠ ps -aux. Ta druga forma bywa traktowana „specjalnie”, ale historycznie oznaczała użytkownika o nazwie x. W skryptach unikaj mieszania stylów; preferuj ps -eo ....
Stabilność wyjścia: Nazwy kolumn i układ w stylu BSD zależą od terminala/locale. Dla niezawodnego parsowania używaj -o + --no-headers i jawnych nazw.
Uprawnienia: Bez roota część pól może być pusta lub zanonimizowana (np. dla cudzych procesów na niektórych systemach z ograniczeniami /proc).
%CPU i %MEM: To wartości chwilowe lub uśrednione wg ps; do ciągłego monitoringu lepsze są top, htop, pidstat.
Szerokość wiersza: Domyślnie ps przycina kolumnę cmd. Użyj -ww (podwójne wide) albo zapisz kompletne argumenty przez -o args w wąskim terminalu i przekieruj do pliku.
Nazwy pól: Pełna lista dostępnych specyfikatorów kolumn jest w man ps (sekcja STANDARD FORMAT SPECIFIERS).

Najczęściej spotykane błędy i jak je naprawić

Błąd / Komunikat	Przyczyna	Rozwiązanie
`error: unsupported option` / niespodziewane kolumny	Mieszanie stylów BSD/UNIX	Użyj spójnego stylu; do skryptów `ps -e -o ...` i `--sort`.
`user name does not exist` przy `-u`	`-u` w trybie UNIX oczekuje użytkownika, nie „formatu u”	Jeśli chcesz format użytkownika, użyj BSD stylu `u` bez myślnika albo jawnego `-o`.
`bad -o argument`	Literówka w nazwie pola	Sprawdź listę specyfikatorów w `man ps`; popraw np. `etime` vs `etimes`.
Puste pola CMD/ARGS	Brak uprawnień lub parametry prywatności	Uruchom jako root albo ogranicz się do własnych procesów.
Obcięte linie	Zbyt wąskie wyjście	Dodaj `-w` / `-ww`, przekieruj do `less -S` lub pliku.

Linki i źródła

man ps (procps‑ng) – strona podręcznika z pełną listą pól i trybów.
procps‑ng – repozytorium – źródła, dyskusje o opcjach.
GNU/Linux – ps format specifiers – tabela pól -o.
FreeBSD ps(1) – różnice w trybie BSD.