du

du (disk usage) – standardowy program systemów Unix/Linux z pakietu coreutils służący do obliczania, ile miejsca na dysku zajmują pliki oraz całe drzewa katalogów.
Przydatny do identyfikacji „pożeraczy miejsca”, monitorowania backupów i tworzenia skryptów porządkujących.
Dostępny domyślnie w większości dystrybucji Linuksa, macOS, BSD oraz w środowiskach POSIX.

Składnia

du [opcje] [plik | katalog ...]

Bez argumentów raportuje rozmiar bieżącego katalogu i jego poddrzew w 1‑kilobajtowych blokach.
Do analizy całego systemu używaj sudo, aby uniknąć błędów uprawnień.

Parametry

Parametr	Opis
`-h`, `--human-readable`	Wyświetla rozmiary w czytelnych jednostkach (K, M, G).
`--si`	Jednostki dziesiętne (kB/MB/GB zamiast KiB/MiB/GiB).
`-s`, `--summarize`	Tylko podsumowanie łącznego rozmiaru argumentu.
`-c`, `--total`	Dodaje wiersz sumaryczny z łączną zajętością.
`-d <N>`, `--max-depth=<N>`	Ogranicza głębokość rekurencji do N poziomów.
`-a`, `--all`	Wyświetla rozmiar każdego pliku, nie tylko katalogów.
`-x`, `--one-file-system`	Nie wchodzi w podmontowane systemy plików.
`-B <ROZMIAR>`	Ustawia rozmiar bloku (np. `1M`, `512`).
`--apparent-size`	Pokazuje logiczny rozmiar plików zamiast bloków dysku.
`--exclude=<wzorzec>`	Pomija pliki/katalogi pasujące do glob‑wzorca.
`--time`, `--time=<FORMAT>`	Dodaje czas ostatniej modyfikacji każdego wpisu.
`--inodes`	Raportuje liczbę i‑node’ów zamiast bajtów.
`-L`, `--dereference`	Podąża za linkami symbolicznymi.
`-S`, `--separate-dirs`	Nie dodaje rozmiarów plików z podkatalogów do rodzica.

Przykłady użycia

# 1. Łączna zajętość każdego elementu w bieżącym katalogu
du -sh *

# 2. Analiza pierwszego poziomu /var z sumą końcową
du -h --max-depth=1 -c /var

# 3. Znalezienie 10 największych plików w /home
du -aBM /home | sort -n | tail -10

# 4. Pominięcie plików .log i raport i-node’ów
du --exclude='*.log' --inodes -h /var/log

Uwagi

Rozbieżności z df: df mierzy wolne miejsce na poziomie całego systemu plików, podczas gdy du zlicza pliki – nie uwzględnia rezerw superusera, sparse files czy kompresji.
Uprawnienia: Brak odczytu skutkuje ostrzeżeniami i pominięciem katalogów; uruchom z sudo lub dodaj 2>/dev/null.
Sparse files: Domyślnie du raportuje faktycznie użyte bloki; --apparent-size pokaże pełny logiczny rozmiar.
Wydajność: Przy dużych strukturach warto ograniczyć głębokość (--max-depth) lub równolegle użyć ncdu (wizualny interfejs ncurses).
Systemy plików: Opcja -x zapobiega zliczaniu zamontowanych backupów (np. w /mnt/backup), co przyśpiesza skan.

Najczęściej spotykane błędy i jak je naprawić

Błąd / Komunikat	Przyczyna	Rozwiązanie
`du: cannot access 'folder': Permission denied`	Brak praw do odczytu	Uruchom z `sudo` lub napraw ACL/permissions.
`du: file changed as we read it`	Plik modyfikowany w trakcie skanowania	Zignoruj lub zatrzymaj procesy zapisujące; powtórz pomiar.
Długi czas działania	Wielkie drzewa katalogów na wielu dyskach	Użyj `--max-depth`, wyklucz jasne katalogi `--exclude`, rozważ `ncdu`.
Wyniki niespodziewanie małe	Pliki rzadkie (sparse), kompresja, deduplikacja	Dodaj `--apparent-size` aby zobaczyć logiczny rozmiar.

Linki i źródła

man du – oficjalna dokumentacja.
GNU coreutils – du – szczegółowy manual.
ncdu – interaktywna alternatywa do analizy zajętości.