dirname

dirname – program z pakietu GNU coreutils (oraz standardu POSIX) zwracający komponent katalogu ze ścieżki plikowej, czyli wszystko przed ostatnim ukośnikiem (/).
Używany w skryptach powłoki do wyodrębniania bazowych katalogów, łączenia ścieżek, przygotowywania zmiennych środowiskowych i operacji instalacyjnych.
Dostępny domyślnie w większości systemów Unix/Linux, macOS, BSD oraz BusyBox; substytuty w Windows (msys2, git‑bash).

Składnia

dirname [opcje] <ścieżka> [<ścieżka> ...]

Jeśli podasz wiele operandów, dirname wypisze wynik dla każdej ścieżki w osobnej linii (lub NULL przy -z).
Przy braku ukośnika w argumencie zwraca pojedynczą kropkę (.) oznaczającą katalog bieżący.

Parametry

Parametr	Opis
`-z`, `--zero`	Zakończa każdy wynik znakiem NUL (`\0`) zamiast nowej linii – przydatne w pętlach xargs (`-0`).
`--help`	Wyświetla krótką pomoc.
`--version`	Drukuje wersję programu.

Przykłady użycia

# 1. Pojedyncza ścieżka pliku
dirname /var/log/nginx/access.log   #=> /var/log/nginx

# 2. Wyodrębnienie katalogu z bieżącej ścieżki skryptu
SCRIPT_DIR="$(dirname "$0")"

# 3. Przetwarzanie wielu ścieżek ze znakiem NUL
printf '%s\0' \
  /etc/ssh/sshd_config \
  /usr/local/bin/myscript \
  | dirname -z | tr '\0' '\n'

# 4. Łączenie z basename do zmiany rozszerzenia
file=/path/to/photo.jpg
dir=$(dirname "$file")
base=$(basename "$file" .jpg)
echo "$dir/$base.png"   #=> /path/to/photo.png

Uwagi

Brak analizy rzeczywistego systemu plików: dirname działa czysto na ciągu znaków – nie sprawdza istnienia plików ani uprawnień.
Zachowanie przy ukośniku końcowym: Dla ścieżek zakończonych / nadmiarowe ukośniki są ignorowane (/usr/local/ → /usr).
Zgodność POSIX: Opcja -z jest rozszerzeniem GNU; w czystym POSIX‑sh użyj pętli z IFS=/ lub funkcji powłoki.
Bezpieczeństwo w skryptach: Cytuj zmienne ("$(dirname "$path")"), aby obsłużyć spacje i znaki specjalne.

Najczęściej spotykane błędy i jak je naprawić

Błąd / Komunikat	Przyczyna	Rozwiązanie
Brak outputu lub tylko kropka	Ścieżka nie zawiera ukośnika	Sprawdź argument; dodaj `/` jeśli oczekujesz katalogu.
Nieobsługiwana opcja `-z`	Starsza lub minimalistyczna implementacja (BusyBox)	Zaktualizuj coreutils lub użyj metody z `cut`/`${var%/*}`.
Wynik zawiera dwukrotne „//”	Podwójne ukośniki w argumencie	Użyj `readlink -f` do normalizacji lub `sed 's#/\{2,}#/#g'`.

Linki i źródła

man dirname – oficjalna dokumentacja.
GNU coreutils – dirname – pełny manual online.
BashFAQ/028 – Manipulacja ścieżkami w Bash – alternatywy w powłoce.